Vier handen op één buik: hoe vrouwenopvang-organisaties elkaar helpen binnen het Koninkrijk
Op Bonaire kunnen slachtoffers van huiselijk geweld al een aantal jaren bij opvanghuis Tabitha terecht. Op Saba en Sint Eustatius werkt men sinds 2022 keihard aan de oprichting van twee opvanghuizen die aan alle professionele eisen van deze tijd moeten voldoen. Al deze organisaties worden, op eigen verzoek, ondersteund door Kadera, een Nederlandse organisatie die zich al 50 jaar bezighoudt met huiselijk geweld. Hoe ziet die operationele ondersteuning eruit en wat heeft die voor zin?
Een inspirerend interview met Linda en Babette, twee medewerkers van Kadera die onlangs een werkbezoek aflegden op Saba en Mildred, die de oprichting van het eerste formele opvanghuis voor slachtoffers van huiselijk geweld op Saba coördineert. Aan het woord komt ook Ereina Hunt-Gorden, coördinator van de opvang op Sint Eustatius.
WERKBEZOEK AAN SABA
Voorgeschiedenis met een Caribische twist
Dat Linda en Babette op Saba zijn, heeft een voorgeschiedenis met een Caribische twist. Linda begeleidde in 2016 namelijk een cliënt die noodgedwongen naar Nederland vertrok vanwege een huiselijk geweld situatie met haar ex-partner op Curaçao. Linda: ‘Ik begeleidde haar in Zwolle en bracht haar terug naar Curaçao. Daar raakte ik ook met haar ex-partner in gesprek.’
‘Ik realiseerde me dat er op Curaçao dezelfde huiselijk geweld problematiek was als in Nederland, maar dan wel met veel minder hulpvoorzieningen en opvangplekken waar je als slachtoffer terechtkon. Dat raakte me en liet me niet los. Ik kwam in contact met VWS en in 2018 nam ik deel aan de No Mas No More conferentie op Aruba over huiselijk geweld.’
Caribische opvanghuizen vragen zelf ondersteuning
Via VWS legde Linda vanaf 2019 contact met de vrouwenopvang op Bonaire, die zij sindsdien met veel plezier ondersteunt. Nu ligt er ook een ondersteuningsvraag vanuit Saba en Sint Eustatius om hen te helpen bij het professioneel opzetten van hun eigen opvanghuis. De afgelopen jaren deed Linda de ondersteuning vooral alleen, maar sinds kort is ook Babette als collega van de partij.
Voor beiden is het een unieke, waardevolle ervaring om op Saba te zijn. Linda: ’De huiselijk geweld problematiek is op deze kleine eilanden beladen omdat iedereen elkaar kent, maar de opvangteams zijn gedreven en vasthoudend in hun werk. In Nederland is de aanpak van huiselijk geweld al helemaal uitgekristalliseerd en geregeld. Hier kun je nog echt het verschil maken en mensen gaan er voor.’
Werken met tijdelijke oplossingen
Mildred, die al anderhalf jaar als community developer aan de verdere professionalisering van de Saba Shelter werkt, beaamt de conclusie van Linda. ‘We staan aan het begin van het traject. We hebben nog geen officiële shelter. Slachtoffers van huiselijk geweld worden tijdelijk opgevangen op een plek die eerst aan particulieren werd verhuurd, maar we zoeken nog een structurele oplossing.’
‘Tot nu toe hebben we 1 cliënt opgevangen, maar de huisbaas is niet blij met de ‘huiselijk geweld bagage’ die onze cliënten meenemen. We doen alles met een klein team. Dat is aan de ene kant makkelijk afstemmen. Aan de andere kant is het soms lastig om van iedereen betrokkenheid, tijd en medewerking te krijgen, want we hebben allemaal tien petten op en doen honderd dingen tegelijk.’
Gevaar van overbelasting
Mildred: ‘Het gevaar is dat teamleden overbelast raken omdat er zoveel prioriteiten zijn.’ Mildreds team bestaat nu uit twee social workers en iemand die vanuit jeugdzorg helpt. Daarnaast zijn de politie en het public health department ook bij de shelter betrokken als directe partners. Linda: ‘Het team moet echt met elkaar de kar trekken en van alle markten thuis zijn. Wij hebben daar veel bewondering voor.’
Mildred: ‘Ons team doet van alles. We moeten de opvang opzetten, werkmethodieken beschrijven en trainingen verzorgen. Onze social workers kunnen niet alles tegelijk. Cliënten moeten geduld hebben. Je weet als cliënt wel waar je terechtkunt, maar soms moet je wachten en er mist nog een duidelijke, vaste opvangstructuur.’
Geen all inclusive (opvang)pakket
Linda: ‘In Nederland is dat heel anders. Wij hebben een soort all inclusive pakket zonder wachtlijst. De cliënt krijgt een eigen casemanager, de kinderen krijgen aparte kinderhulpverlening en er is een materiële ondersteuner voor praktische zaken. Om de cliënt wordt als het ware een miniteam opgericht met begeleiders, psychologen en hulpverleners.’
‘Je kunt als cliënt interne en externe trainingen volgen en aan (lotgenoten)groepen deelnemen. Je kunt ook vanuit huis begeleid worden en ambulante trajecten volgen, waarbij de pleger van huiselijk geweld een tijdelijk huisverbod krijgt opgelegd en de slachtoffers een alarmsysteem hebben om hun veiligheid te borgen. En ook plegers en naasten kunnen begeleiding krijgen. Die zaken zijn er op Saba niet.’
Ander startpunt bij aanpak van huiselijk geweld
De aanpak van huiselijk geweld gaat op Saba ook anders, constateren alle partijen. Linda: ‘In Nederland wordt heel veel gepraat en geschreven. Pas dan kijk je hoe je een traject aanpakt. Er ligt al veel kader waar je rekening mee moet houden. Op de eilanden is alles veel kleinschaliger. Je bent sneller en directer bij de mensen die moeten handelen. Dat heeft zeker ook voordelen.
Linda: ‘Hier begint men alvast. Het gaat misschien niet perfect en helemaal voorbereid en uitgewerkt van te voren, maar meer op een pragmatische manier en werkende weg. In Nederland moet je bestaande protocollen en handelswijzen volgen of finetunen en verbeteren. Hier zijn die er nog niet. Babette: ‘Ik denk, nu ik op Saba ben, wel eens: zijn onze werkprocessen misschien niet nodeloos ingewikkeld?’
Minder schakels en schijven
Linda: ‘Beleidsontwikkeling op de eilanden kan sneller dan in Nederland. Er zijn minder schakels en schijven. Wij hebben in Nederland te maken met beleidsmedewerkers en managementteams voordat je bij de uitvoerende medewerkers komt. Hier zit je gelijk aan tafel met de mensen die gaan handelen in situaties van huiselijk geweld. Die directe lijnen zorgen dat je sneller tot actie over kunt gaan.’
Hulp bij werkprocessen
Mildred: ‘De behoefte aan een shelter op Saba is er al jaren. Door dit bestuursakkoord kunnen we eindelijk werken aan een Shelterplan. Dat plan checken we af met Kadera. Via Carmen Grefte, beleidsmedewerker huiselijk geweld en kindermishandeling van ZJCN, hebben we zelf contact met Kadera gezocht en goed nagedacht over wat we aan ondersteuning wilden. Dat was vooral hulp bij werkprocessen. Daar zagen we als een berg tegen op.’
Mildred: ‘Met hulp van Kadera delen we onze werkprocessen nu op in kleine stukjes. Zo wordt het voor ons behapbaar. Op Saba wordt er veel gepraat. Maar we moeten ons trainen om zaken goed te documenteren en helder op schrift vast te leggen. Dat is veel minder onze cultuur terwijl dat documenteren wel van wezenlijk belang is. Daarin kunnen we ook veel van Kadera leren.’
Veel bereikt in korte tijd
Mildred: ‘Tijdens dit werkbezoek kijken we met Linda en Babette hoe de werkwijze en werkprocessen van Kadera ons kunnen helpen. We kunnen direct zeggen: ‘Hier hebben we wat aan, of dit gaat hier niet werken.’ Uitstroom vanuit de opvang is op Saba bijvoorbeeld heel lastig te realiseren. Een eigen huis aanvragen, zoals in Nederland, gaat niet zomaar. Die feedback geven we Linda en Babette dan.’
Mildred heeft ook goed contact met Ereina, die op Statia een shelter voor slachtoffers van huiselijk geweld opzet. En X, de directeur van de vrouwenopvang op Bonaire, verzorgt ook trainingen voor de opvanghuizen op de Bovenwinden. Mildred: ‘Het gaat erom dat je elkaar helpt en versterkt en samen bepaalt: hoe giet je een shelterplan voor jouw eigen eiland in een goede structuur?‘
Dikke voldoende voor de samenwerking
Al vanaf 2022 zijn er intensieve gesprekken, maar de samenwerking tussen Saba en Kadera ging pas in 2023 echt van start. Aan die samenwerking geven Mildred, Linda en Babette alle drie een dikke voldoende. Linda: ‘Ons contact is laagdrempelig en gemakkelijk en ik voel veel ruimte om dingen in te brengen. We zijn in gesprek en discussiëren samen en de werksfeer en mensen zijn leuk!’
Babette: ‘Sinds we op Saba fysiek bij elkaar zijn, hebben we veel stappen gezet. Het maakt echt verschil om elkaar live te zien. Je komt uit verschillende werelden. Wij kunnen ons in Nederland geen voorstelling maken van hoe het hier gaat in een heel andere cultuur. Uitleg volstaat niet. Je moet je er zelf in onderdompelen en de plek met eigen ogen zien om te begrijpen wat op Saba wel en niet passend is.’
Duurzame zussenrelatie
Mildred is blij dat haar team op Kadera kan steunen en niet bij alles het wiel hoeft uit te vinden. Ze ziet de samenwerking in de toekomst nog zeker groeien. ‘De stappen die we tijdens dit werkbezoek hebben gezet helpen ons erg. Ons grootste doel is op een professionele manier cliënten opvangen. Als we over een aantal maanden formeel starten, moeten onze werkprocessen er staan.’
Mildred: ‘Wat mij betreft gaan we nooit meer uit elkaar. Kadera blijft onze grote zus. We blijven elkaar nodig hebben.’ Ook Linda vindt het belangrijk om met elkaar in verbinding te komen en te blijven. ‘We maken allemaal deel uit van het Koninkrijk en het is goed als we verschillen overbruggen en daadwerkelijk iets bijdragen aan de vrouwenopvang op Saba.’
Nieuwe input voor iedereen
Babette vindt het vooral mooi dat zij op Saba iets mag delen van haar eigen ervaringen en ook de kans krijgt om te zien hoe het er ergens anders aan toegaat. Babette: ‘Je gaat ook kritisch naar jezelf kijken. Zijn wij niet teveel aan het rapporteren bijvoorbeeld en zijn onze werkprocessen niet nodeloos ingewikkeld? Niets is statisch in de hulpverlening. Samenwerken geeft alle partijen nieuwe input.’
Linda: ‘Mijn droom is dat je iets opbouwt wat niet voor even is, maar wat er altijd zal zijn. Ik hoop dat we op een punt komen dat we niet alleen onze kennis en ervaringen delen, maar ook van het eiland leren. We zouden toe moeten naar een situatie waarin we over en weer personeelsleden uitwisselen voor stages bij elkaar, zodat onze samenwerking dynamisch en duurzaam blijft.’
Wederkerigheid en kruisbestuiving
Carmen Grefte fungeert als linking pin in het samenbrengen van de opvanghuizen op Saba en Sint Eustatius met Kadera. Zij luisterde met het interview mee. Ze vat de samenwerking mooi samen. ‘De opvanghuizen op Bonaire, Saba en Sint Eustatius worden in hun professionalisering alle drie ondersteund door een ervaren opvangorganisatie uit Nederland en steunen ook op elkaar.’
‘Die samenwerking tussen de drie eilanden en Nederland versterkt de kwaliteit van de opvang, want je leert over en weer van elkaar. De onderlinge ondersteuning is divers én tegelijkertijd consistent, want alle drie de eilanden werken samen met dezelfde ervaren partij. In dat halen en brengen bij elkaar via korte lijnen en in die wederkerige kruisbestuiving zit de kracht van de samenwerking.’
EEN UITDAGING VOOR SINT EUSTATIUS
De opvang op Sint Eustatius biedt 24-uurs onderdak aan slachtoffers van huiselijk geweld en kindermishandeling. Ereina, coördinator van deze opvang, vertelt met welke uitdagingen de opvang op Sint Eustatius te maken krijgt en hoe positief ze staat tegenover de samenwerking met de andere eilanden en met Kadera in Nederland.
Hulpverlening op alle fronten
‘De opvang op Statia biedt 24-uurs onderdak aan slachtoffers van huiselijk geweld en kindermishandeling’, vertelt Ereina. ‘We bieden hulp en ondersteuning aan slachtoffers wanneer er direct gevaar dreigt en acute interventie nodig is. In veel gevallen zijn er ook kinderen bij betrokken en spelen er extra problemen op andere gebieden van het leven. We starten een hulpverleningstraject voor de slachtoffers om hun ondersteuning te bieden op verschillende terreinen: onder meer op het vlak van wonen, huisvesting, financiën, psychische en lichamelijke gezondheid, sociale relaties, werk, enzovoort.’
‘Tijdens de opvangperiode werken we met de slachtoffers ook aan empowerment, zodat ze leren om assertief te worden; ze gaan hun eigen patronen doorzien en doorbreken. Voor de kinderen wordt er een pedagoog ingezet die hen en hun ouders ondersteunt en begeleidt. En waar nodig wordt er opgeschaald naar ZJCN Jeugdzorg. Als een slachtoffer psychische klachten heeft, schakelen we via de huisarts MHC in.’
Uitdagingen voor de opvang op Sint Eustatius
Ereina: ‘Omdat we nog geen werkprocessen hebben, proberen we vanuit onze kennis en ervaring de slachtoffers en de plegers zo goed mogelijk te helpen en te begeleiden. Maar we hebben meer trainingen nodig, zoals agressietraining, empowerment training, en een training om de slachtoffers en plegers beter te begrijpen.’
Beperkt aanbod van woningen
‘Verder is het doorstromen vanuit de opvang naar een zelfstandige woning ook een uitdaging’, vervolgt Ereina. ‘Op Statia hebben we een enorm tekort aan sociale woningen, en particuliere woningen zijn heel duur voor mensen met een laag inkomen. We hebben geen huurtoeslag op de eilanden. De kans is daardoor groot dat slachtoffers langer in de opvang moeten blijven en sommigen zullen om die reden misschien terugkeren naar hun agressieve partner.’
Samen sterk op de eilanden en met Kadera
Ereina: ‘De samenwerking met Kadera ervaar ik als zeer positief. Wekelijks hebben we overleg met elkaar, waarbij we stap voor stap werken aan de werkprocessen. Ik hoop op een nauwe samenwerking met zowel Saba als Bonaire. Het zou mooi zijn als Kadera het personeel van de opvangen samen kan trainen. En dat de professionals van Saba en Statia elkaar als sparringpartners kunnen gebruiken.’
